Düşündüğünüzde “Nasıl yani?” Size Söyletiren Panteizm Aslında Nedir? Einstein da bu felsefi görüşe yakındı!

Dünyayı, kendimizi ve Tanrı’yı ​​anlamanın en kısa yolu aslında tek tanrılı dinlerden geçer. Ancak bazı filozoflar bu dinlerin dışında farklı tanrı fikirleri de yaratmışlardır. Bunlardan biri de panteizm düşüncesidir. Panteizm ateist bir ideoloji değildir.Tam tersine Rabbin varlığını sonuna kadar savunur, hatta bunu bir adım daha ileri götürerek her şeyin aslında Rabbin kendisi olduğunu söyler.

Panteizmin savunduğu ilahi niyet her şeydir. Her şeyin ilahi olduğu inancıyla yola çıkanlar Bu felsefi görüşün bir örneği olarak panteizm düşüncesi de bulunmaktadır. Bu tür fikirler birbiriyle çelişmez ancak çok önemli bazı noktalarda farklılık gösterir. Farklılaştıkları noktalarda dahi Rabbin varlığını sorgulamak yerine, O’nun tam olarak nerede olduğunu düşünürler.

Kavramı kısaca tanımlayarak başlayalım: Panteizm nedir?

Yunanca dolu anlamına gelen pan ve tanrı anlamına gelen theos kelimelerinin birleşiminden oluşan panteizm kavramı en geniş tanımıyla tanımlanmaktadır. Her şeyi kapsayan bir tanrı fikrini ifade eder. Dilimizde panteizm olarak da bilinen panteizme göre evren, doğa ve tanrı aslında aynı şeydir. Tabii biz de böyleyiz.

Peki panteizm tam olarak ne anlama geliyor?

Diğer tüm dini inançları ele alalım. Bu inançlarda insanlık, doğa ve evren dışında her şeye hükmeden güçlü bir ilahi figür vardır. Panteizm düşüncesinde her şey ilahidir, tanrı her şeydir.Panteistler, farklı inanç sistemlerinde olduğu gibi, insansı özelliklere sahip bir tanrı fikrine de karşı çıkarlar.

Peki panteizm ne zaman ortaya çıktı?

Adlandırılmış bir felsefi görüş olmasa da panteistik fikirlerle karşılaştığımız ilk metindir. MS 2. yüzyıla tarihlenen Asklepios adlı bir eserdir. Bu eserde “Her şey bir bütünün parçasıdır veya bir tek bütündür.” Bu cümle panteizm inancının temelini oluşturur.

Panteizmi düşündüğünüzde Spinoza’yı düşünün:

3. yüzyılda yaşamış olan Yunan Filozof Plotinus ve Giordano Bruno gibi isimler de var Panteizm düşüncesine değerli eklemeler yaptılar. Ancak panteizm düşüncesini doğuran kişi 1632-1677 yılları arasında yaşayan Hollandalı Filozof Baruch Spinoza’dır.

Monizm, Spinoza’nın ortaya koyduğu monizm görüşü. Panteizmin temelini güçlendirdi.Panteizm kelimesi kavram olarak terminolojiye sonradan girmiştir ancak Spinoza’nın yaptığı teolojik çalışmalar bu niyetin en değerli metinleri olarak kabul edilmektedir.

Panteizmi savunanların sayısı hiç de az değil:

• William Wordsworth
• Samuel Taylor Coleridge
• Johann Gottlieb Fichte
• Friedrich Wilhelm Joseph Schelling
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel
• Walt Whitman
• Ralph Waldo Emerson
• Henry David Thoreau

Bu isimlerin tamamı özellikle 19. yüzyılda karşılaştığımız panteizmin en güçlü savunucuları arasındadır. Alman Fizikçi Albert EinsteinAteist olmadığını ancak tanrı kavramının çok daha genel olduğunu söyleyerek panteist eğilimler gösterdi.

Panteizm ateizm değildir:

Teizm kelimesi devreye girdiğinde ateizmle ilgili bir kavram olduğunu düşünebilirsiniz ancak konuyla hiçbir ilgisi yoktur. Panteizm, ateizm gibi tanrı kavramını tamamen reddeden bir niyet değildir. Hatta panteizm her şeyin ilahi olduğunu söyleyerek bunu bir adım daha ileri götürür. Normalde bildiğimiz tek tanrılı dinlerin tanrı anlayışından farklı olduğu için dindar bireylere uygun olmayabilir.

Bu niyet aslında hepimize tanıdık gelecektir:

Panteizmin amacı Batılı bir bakış gibi görünse de aslında bize oldukça yakındır. Çünkü İslam hakkında endişelenen bazı filozoflar, Ene’l Hakk inancını Allah’a imanla geliştirdiler. Ene’l Hakk ‘Ben Allah’ım’ anlamına gelir. Yani “Ben Allah’ım” diyen İslam filozofları da var.

Ene’l Hakk’ın görüşüne pek çok farklı metinde rastlamak mümkündür ancak bunun en büyük savunucusu Hallâc-ı Mansûr’dur. Hatta Hallâc-ı Mansur bu sebeple idam edilmiştir. Çünkü İslam inancıyla karşılaştırıldığında panteizm düşüncesi gerçek değildir. Allah yani Allah, her şeyden üstün bir yaratıcıdır ve onun insanla, yani yarattığı hiçbir şeyle aynı olması mümkün değildir.

Panteizm ile panenteizm arasında çok önemli bir fark vardır:

Yüzlerce yıl önce ortaya atılmış bir görüş olduğu için Birçok filozof bu fikir üzerinde düşünmüştür. hem değiştirdi hem de geliştirdi. Bu durumda ortaya çıkan fikirlerden biri de panteizmdir.

Panteizm her şeyin ilahi olduğunu söylerken panenteizm her şeyin Tanrı’dan doğduğunu söyler. Yani her şey ilahi değil, onun bir modülüdür.Ruhun da Tanrı tarafından yaratıldığını söyleyen Panenteizm, ruhun tek amacının Tanrı’ya dönmek olduğunu söyler.

Özetleyelim: Panteizm neyi savunur?

Her şeyin tanrı olduğunu ve Rabbin her şey olduğunu söyleyen panteizm, başka bir tanrı kavramının olmadığını savunur. Panteistlere göre dünya, doğa ve insanlar gibi etrafımızda gördüğümüz her şey birer varlıktır. Aslında Rabbin bir modülü değil, Kendisidir. Bu nedenle bildiğimiz dini inançlardan farklıdır.

Her şeyin ilahi olduğunu savunan felsefi görüş Panteizm nedir ve neyi savunur?Şu gibi sıkça sorulan soruları yanıtladık: Konuyla ilgili görüşlerinizi saygı çerçevesinde yorumlarda paylaşabilirsiniz.